Η Επανάσταση του 1821 στη Νάξο: ΑΝΑΔΡΟΜΕΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ

Από το ημερολόγιο του Ολλανδού Προξένου στη Νάξο, του Ολλανδού Ιστορικού κ. Μπεν Σλοτ

1 Ιουνίου 1821

Οι Έλληνες της Χώρας ζητούν να παραδίδονται όλοι οι Τούρκοι που βρίσκονται με τους Καθολικούς στα χέρια τους. Για να είναι πιο ασφαλείς οι Τούρκοι μεταφέρονται στη Μονή Λαζαριστών, υπό την προστασία της Γαλλίας.

2 Ιουνίου 1821

Η Ελληνική κοινότητα ζητά πολύ δραστικά τους Τούρκους που υπάρχουν στη Μονή Λαζαριστών, να τους συλλάβει. Όμως ο πρόξενος της Γαλλίας το απαγορεύει, επειδή υπάρχει μεγάλος κίνδυνος ότι όχι μόνο η κοινότητα αλλά όλοι οι κάτοικοι της νήσου θα προκαλέσουν την οργήν της Γαλλίας. Αναφέρει ότι και εκείνοι ξέρουν ότι στην εποχή κινδύνου οι ραγιάδες όποιοι να είναι μπόρεσαν να προσφύγουν στα προξενικά σπίτια σε όλους τους διωγμούς, ως και τα προστατευόμενα μοναστήρια, χωρίς κανείς να είχε το θάρρος να πάρει με τη βία τους προσφεύγοντες, παραβιάζοντας τα δικαιώματα και τα προνόμια. Με αυτήν την άρνηση, κυρίως ένας από τους πριμάτους των, ονόματι Νικόλαος Αταλιώτης, μπροστά στους άλλους έκραξε ότι δεν αναγνωρίζει πια εκεί τους προξένους οποιουδήποτε κράτους, ότι τα μπεράτια και φιρμάνια δεν άξιζαν πια και ότι τα ποδοπατεί κάτω από τα πόδια του. Ο άνω λεγόμενος πρόξενος ειδοποιούσε με εγκύκλιο γράμμα όλους τους συναδέλφους του για τη βία που θα γινότανε και ζητούσε από όλους να βοηθήσουν να μη γίνεται τέτοια επικίνδυνη παράβαση εναντίον όλων των νόμων.

3 Ιουνίου 1821

Οι κάτοικοι της Χώρας πήγαν στα χωριά που υπήρχαν ακόμα 5 Τούρκοι. Τους έπιασαν και τους έφεραν κοντά στο χωριό Ποταμιά. Εκεί άρχισαν να τους σκοτώνουν. Δύο Τούρκοι ξέφυγαν τις τουφεκιές, περιπλανήθηκαν σε λαγκάδια και δάση (δεν ξέρω πως ένας μπορεί να ζήσει εκεί), δεν εθεάθηκαν πια και εξαφανίσθηκαν από την ανθρωπότητα.

4 Ιουνίου

Ακούμε από την Πάρον ότι η Ανδριανούπολη κατελήφθη από τον Υψηλάντη. Όλοι οι Έλληνες είναι γεμάτοι χαρά για την άλωση. Όλοι συναθροίζονται στη Μητρόπολή των και κάνουν «procession solennelle» (σ.σ επίσημη πομπή). Ο δεσπότης και όλος ο κλήρος των Ελλήνων κάνουν μεγάλη parade (σ.σ παρέλαση), όλη η λειτουργία γίνεται με κτύπημα κωδώνων.

6 Ιουνίου 1821 (από το αρχείο μου)

Ο Δημήτριος Υψηλάντης με επιστολή του προς τους Ναξιώτες ζητεί την είσπραξη φόρων υπέρ του αγώνα.

10 Ιουνίου 1821

Οι κάτοικοι της Χώρας παρακάλεσαν τους πλοιάρχους και τα πληρώματα δύο Ελληνικών πλοίων που υπήρξαν στο λιμάνι να ζητάνε τους Μουσουλμάνους που προσέφυγαν στα Μοναστήρια υπό την προστασία της Γαλλίας. Αποφασισμένος να τους πάρει ο πλοίαρχος ενός από τα πλοία πήγε στον πρόξενο της Γαλλίας, του είπε τη γνώμη του και ότι ήθελαν να παραδοθούν με ή χωρίς βία. Η απόκριση του προξένου ήταν ότι δεν μπορούσε να παραδώσει τους Τούρκους διότι θα είχε τον κίνδυνο να τιμωρείται από τους προϊσταμένους του, αλλά αν ήθελε να τους πάρει βιαστικά δεν θα γινόταν αντίδραση. Έκανε ακόμα την εξής πρόταση: Να τους δώσει ένα γράμμα ή προς τον πρέσβυ Γαλλίας, ή αν το προτιμούσαν προς το Γενικό Πρόξενο προς τον διοικητή του τμήματος του Γαλλικού στόλου να του πουλήσουν τους Τούρκους κατά ένα καθαρό ορισμό του Βασιλέως. Οι έλληνες αναχώρησαν από τον πρόξενο καθόλου ικανοποιημένοι. Η λειτουργία της Πεντηκοστής των Καθολικών δεν έγινε δια τον φόβο ότι οι Λατίνοι θα σκοτωθούν αυτήν την ημέρα. Ο Πρόξενος είχε γνωστοποιήσει αυτό σε όλους τους προξένους με εγκύκλιο.

11 Ιουνίου

Κάναμε συζήτηση με τους προξένους Αυστρίας και Νεαπόλεως και με γράμμα που διευθύναμε προς την κοινότητα και τους πριμάτους να αντιδράσομε σε τέτοια ανήκουστη επίθεση και ότι κάθε απόπειρα εναντίον των Τούρκων θα ήταν εναντίον των νόμων και ότι θα ήταν επίσης παρέμβασις εναντίον των Αυλών μας. Τα γράμματά μας δεν έκαναν την ελάχιστη εντύπωση. Οι Έλληνες πριμάτοι πήγαν στον πρόξενο της Γαλλίας και του ζητούσαν να παραδώσει τους Τούρκους στα οπλισμένα πλοία που ήταν στη Νάξο, καθώς ζητούσαν ήδη χθες. Το πλήρωμα των πλοίων ξεβαρκάρει με όπλα να πάρει Τούρκους. Οι Λατίνοι το είδαν και έκλεισαν τις πόρτες του κάστρου και πήραν όλοι τα όπλα, είτε για ασφάλεια των δικών των ή γι αυτή των άτυχων Τούρκων. Οι Έλληνες πριμάτοι πήγαν στον Καθολικό αρχιεπίσκοπο να ζητήσουν την παράδοση των Τούρκων εμφαντικά. Ενας Νικόλαος Αταλιώτης συνεχώς έκραζε ότι δεν ήθελαν πια να αναγνωρίζουν στη Νάξο προξένους οποιουδήποτε έθνους. Ο κ. Girardy πρόξενος Νεαπόλεως βρισκόταν τυχαία στον Αρχιεπίσκοπο και ήταν θυμωμένος για τα αναιδή λόγια του Νικόλαου Αταλιώτη, ο οποίος είναι ο αρχηγός των άλλων πριμάτων. Όμως με όλες τις προσπάθειές τους, οι πριμάτοι δεν επέτυχαν σε τίποτα.

13 Ιουνίου

Με την είδηση ότι Οθωμανικός στόλος 8 πολεμικών πλοίων βρισκόταν στην Μυτιλήνη, και ότι έφθασαν εκεί Ελληνικά πλοία που έκαψαν τέσσερα πλοία και έπιασαν άλλα τέσσερα, όταν έφθασε αυτό το νέο, τα δύο πλοία ανακοίνωσαν την αναχώρησή των με πυροβολισμούς. Ο δεσπότης των Ελλήνων δίνει ορισμό να κτυπιούνται όλες οι καμπάνες. Όλοι οι κάτοικοι της πόλεως συναθρήσθησαν μπροστά στη Μητρόπολη και ετοιμάζονται για procession (σ.σ πομπή) από τα πιο μεγαλοπρεπή. Ο δεσπότης και οι ιερείς της μητροπόλεως φέρουν τα πιο επίσημα ρούχα τους. Πάρα πολύ μεγάλος όχλος ακολουθεί. Όλοι οι άνδρες που συνοδεύουν τη σημαία με το σταυρό ζητοκραυγάζουν δυνατά τη χαρά των και κτυπούν πιστολιές, τουφεκιές κτλ. Ο δεσπότης πλησιάζοντας κάτω από το κάστρο που μένουν οι καθολικοί κράζει δυνατά στρέφοντας στην πλευρά προς τους Καθολικούς. Ζήτω η Ελευθερία. Ο μεγάλος θόρυβος της χαράς έγινε αιτία μεγάλου φόβου στα χωριά. Φοβήθηκαν ότι υπήρξε κάποια σύγκρουση με τους Λατίνους. Ένας από τους Μουσουλμάνους που διέφυγε και ήταν στα βουνά μετά την 3^η του μηνός, προσέφυγε σε μένα, του το υπέδειξα ανοιχτά. Λέγεται Μουσταφάς, είναι ημίγυμνος. Ο άλλος που ξέφυγε είναι στο σπίτι του προξένου της Γαλλίας.

Σ.Σ. συνεχίζεται

Βλ. Περιοδικό «Ναξιακά», τ. 16 Αύγουστος Σεπτέμβρης 1987