Αναδρομές

Φόνος
Το παρελθόν Σάββατον, ένεκα προηγουμένων ως εμάθαμεν αφορμών, συνεπλάκησαν οι εκ Μονής της Τραγαίας Ιωάννης Λεκάκης και Δημήτρης Κοντοπίδης. Και το αποτέλεσμα ήτο ο φόνος του πρώτου υπό του δευτέρου διά μαχαίρας. Ο δράστης τετραυματισμένος και ούτος υπό του Λεγάκη, μετά την πράξιν εγένετο άφαντος, μη κατορθωθείσης εισέτι της συλλήψεώς του.
Εφ. «Αιγαίον», Α.Φ. 200/10-01-1906

Πάλιν άγνωστοι
Προχθές εκ της παρά τη θέσιν Σταυρός του Σαγκρίου της Βίβλου, οικίας του Συμπολίτου κ. Ιακώβου Βαζαίου άγνωστοι έκλεψαν διαρρήξαντες τας θύρας ταύτης αρκετά κατοικίδια πτηνά, αξίας 100 δρχ. ίνα σι’ αυτών εορτάσωσιν, οι άνθρωποι τας Αγίας αυτάς ημέρας! Μα επιτέλους αιωνίως άγνωστοι θα παραμένουν οι κύριοι ούτοι, οι συχνότατα ως κομήται αναφαινόμενοι και επιφέροντες τόσας καταστροφάς εις τους ατυχείς πολίτας! Αι τελευταίαι αύται κλοπαί και φόνοι ουδέποτε άλλοτε εσημειώθησαν εις τα χρονικά της Νήσου μας,. Το τοιούτον δέον να επισπάση την προσοχήν των αρμοδίων!
Εφ. «Αιγαίον», Α.Φ. 200/10-01-1906

Προσοχή συμπολίται
Η επάρατη νόσος ευφλογία, η επί τόσον καιρόν μαστίζουσα τας Αθήνας, τον Πειραιά και λοιπάς πόλεις της Στερεάς και Πελοποννήσου, έκαμε δυστυχώς και εν Κυνιδάρω της νήσου μας την εμφάνισίν της, προσβληθέντων δύο εκ των κατοίκωνν του χωρίου τούτου. Δέον το κακόν να μην παρέλθη απαρατήρητον, αλλά να κτυπηθή δυνατά περιοριζομένου μόνο εις τα δύο αυτά κρούσματα, Προς τούτον δεον, οι ιατροί, οι αστυνόμοι και Δήμαρχοι να εργασθώσι συντόνως και δραστηρίως, οι δε κάτοικοι της Νήσου μας να σπεύσωσι πάντες μικροί και μεγάλοι να εμβολιασθώσιν, ίνα μη τυχόν αργότερον θρηνήσωμεν μεγαλύτερα δυστηχήματα.
Εφ. «Αιγαίον», Α.Φ. 202/28-01-1906

Στατιστική της Επαρχίας μας του 1905
Καθ’ ‘ολον το παρελθόν έτος 1905 εν τω Δήμω Νάξου εγεννήθησαν 46 άτομα, εξ ών
τα 24 θήλεα. Απέθανον εν όλω 37 άτομα, εξ ών 19 θήλεα. Γάμοι δε εγένετο εν όλω 7.
Εφ. «Αιγαίον», Α.Φ. 201/22-01-1906

Ο Πύργος του Δελλαρόκα στο Κάτω Σαγκρί
Ο πύργος του Δελλαρόκα βρίσκεται στο Κάτω Σαγκρί. Μεγάλος πύργος γκρεμισμένος ανάμεσα σε φραγκοσυκιές και άλλες πρασινάδες. Σήμερα, μες στα ερείπια του πύργου αυτού έχει κτιστεί μικρότερο πυργάκι περιστεριώνας και ολόγυρα φυτρώνουν φραγκοσυκιές. Ο πύργος αναφέρεται σε προικοσύμφωνα του 1823. Σύμφωνα με αυτό, ο Λ. Δελλαρόκας παντρεύοντας την κόρη του Μαρία Ούρσουλα Δελλαρόκα με το γιο του Γάσπαρη Δελαστίκ Ιωάννη, της δίνει ανάμεσα στα άλλα και: «όλα τα δικαιώματα των ποσεσιόνε του Σαγκρίου, σπίτια, αυλογύρισες, τον πύργο με όλα του τα δικαιώματα, την εκκλησία του Αγίου Νικολάου Ντε Τολεντίνου, η οποία είναι μέσα εις τα σπάτζια του πύργου, περγάδι οπίσω από το φούρνο με μάνδρα εκεί μέσα εις την οποία είναι ο φούρνος…» έτι το περιβολάκι που είναι εκεί με διάφορα δένδρα και με πηγάδι μέσα… κ.τ.λ..
Το πυργάκι της Μιλής Γάσπαρη με τις χαρακτηριστικές κολωνίτσες του υψώνεται κοντά στον πύργο του Δελλαρόκα, αληθινό στολίδι του Κάτω Σαγκρίου. Πίσω από αυτό βρίσκεται και το ερειπωμένο πυργάκι του Βαρθολομαίου Μπαρότζι που στα 1858 διατηρούσε εδώ ωραίο περιβόλι. Μέσα σ’αυτό ανάβλυζε η πηγή του Κάτω Σαγκρίου, για την οποία παλιός περιηγητής γράφει: «εν τω Κάτω Σαγκρίω αναβρύει το κάλλιστον των υδάτων, όσων κέκτηται η νήσος και εγεύθημεν ημείς…»
Βλ. Άρθρο του Νίκου Κεφαλληνιάδη «Το Σαγκρί και τα μνημεία του», περιοδικό «Ναξιακά», τ.8/9, Μάιος-Αύγουστος 1986

Ο Πύργος του Σωμμαρίπα στο Σαγκρί
Στον πύργο του Σομμαρίπα, δίπλα στην Κανακαριώτισσα, στο μάρμαρο του παραθύρου του πύργου διαβάζουμε ακόμα την επιγραφή: «1656 F.N.S. (Φραγκίσκος Νικολέτου Σομμαρίπας) Πράγματι, σύμφωνα και με μαρτυρία παλιού χειρογράφου: «ο πύργος κτίστηκε τη χρονολογία αυτή από το Φραγκίσκο Σομμαρίπα, ανάμεσα στο πάνω και κάτω Σαγκρί, κοντά στην Κανακαριώτισσα».
Σε αφοριστικό έγγραφο του Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Μελετίου προς τον Μητροπολίτη Παροναξίας και προς τους «ευλαβεστάτους ιερείς και χρησίμους γέροντας του χωρίου Σαγκρί»τους πληροφορεί ότι: «ο Χρουσάκης Σουμμαρίπας του Πίκλην Ιακώβου ανέφερεν ημίν ότι τινές των Χριστιανών ήνοιξαν το εις το ρηθέν χωρίον οσπήτιον αυτού μην όντος αυτού εν εκείνω και συντίψαντες τας θύρας του αυτού οσπιτίου, ήρπασαν και έλαβον πολλά και διάφορα πράγματα αυτού και εζημίωσαν αυτόν μεγάλως εν αθεοφοβία…». Στη συνέχεια ο Πατριάρχης αφορίζει όσους έκλεψαν ή γνωρίζουν τους κλέφτες και δεν επιστρέψουν τα πράματα ή δεν τους μαρτυρήσουν.
Βλ. Άρθρο του Νίκου Κεφαλληνιάδη «Το Σαγκρί και τα μνημεία του», περιοδικό «Ναξιακά», τ. 8/9 Μάιος-Αύγουστος 1986