Οι εξειδικευμένες θέσεις της Νησιωτικής Ανατροπής στο διαδίκτυο

• Νέο Μοντέλο  Διακυβέρνησης - Δημοκρατικός Προγραμματισμός - Συμμετοχή του πολίτη  
• Στερεά Απόβλητα: Οι θέσεις της Νησιωτικής Ανατροπής

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ

Η παράταξη Νησιωτική Ανατροπή αρχίζει από σήμερα τη δημοσίευση των θέσεών της ενόψει της επικείμενης εκλογικής αναμέτρησης. Μετά την ιδρυτική μας διακήρυξη, σταδιακά δημοσιεύουμε τις εξειδικευμένες θέσεις
μας, όπως προέκυψαν και προκύπτουν τόσο από τη συσσωρευμένη μας εμπειρία όσο και από τη διαβούλευση με πολίτες, φορείς και οργανισμούς.
Όμως πιστεύοντας ακράδαντα στη συμμετοχή των πολιτών θέτουμε αυτές
τις θέσεις σε μια ευρύτερη διαβούλευση με την κοινωνία ώστε να διαμορφωθούν με την ευρύτερη δυνατή συναίνεση και συμμετοχή. Οι πολίτες του Αιγαίου μπορούν να διαβάζουν τις θέσεις μας στον ιστότοπό μας www.nisiotikianatropi.gr και να στέλνουν τα σχόλια και τις παρατηρήσεις τους στην ηλεκτρονική διεύθυνση nisiotikianatropi@gmail.com.
Για μας η Δημιουργική Ανατροπή δεν είναι κενή περιεχομένου και ένα απλό σύνθημα αλλά μια πραγματική ρήξη και αλλαγή των συνθηκών και των προσώπων που έφεραν την πατρίδα μας και τον τόπο μας μέχρι εδώ.

Νέο Μοντέλο  Διακυβέρνησης - Δημοκρατικός Προγραμματισμός - Συμμετοχή του πολίτη  

Για μια νέα διακυβέρνηση που θα στοχεύει στη συμμετοχή του πολίτη, τη βιωσιμότητα, την κοινωνική συνοχή, την ευημερία

Η λειτουργία της αιρετής Περιφερειακής Αυτοδιοίκησης, μέχρι τώρα, αποδεικνύει τις ανεπάρκειες του διοικητικού μοντέλου που έχει υιοθετηθεί. Δεν έχει μεταφερθεί στην Περιφερειακή Αυτοδιοίκηση το σύνολο των αρμοδιοτήτων των κρατικών Περιφερειών, δεν έχουν λειτουργήσει στην πράξη αποτελεσματικοί αποκεντρωτικοί θεσμοί, υποβαθμίζοντας το ρόλο της αυτο-διοίκησης σε ρόλο απλής διαχείρισης και μεταφοράς, στο τοπικό επίπεδο, επιλογών που έχουν ληφθεί σε άλλα επίπεδα εξουσίας. Ο ασφυκτικός έλεγχος του κράτους συνεχίζει να ασκείται από τις αποκεντρωμένες κρατικές διοικήσεις, ενώ οι πόροι δεν επαρκούν για την αποτελεσματική άσκηση των καθηκόντων της Περιφερειακής Αυτοδιοίκησης.

Ο θεσμός της αιρετής Περιφερειακής Αυτοδιοίκησης, όπως λειτούργησε έως σήμερα, δεν μπόρεσε να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις χάραξης μιας μακροχρόνιας στρατηγικής περιφερειακής ανάπτυξης και συνοχής. Οι υπερεξουσίες του Περιφερειάρχη και οι κατά βάση γνωμοδοτικές αρμοδιότητες του Περιφερειακού Συμβουλίου έδωσαν πρόσφορο έδαφος σε λογικές κοντόφθαλμης απορρόφησης πόρων, χωρίς ουσιαστικό στρατηγικό σχεδιασμό, με γνώμονα την εξυπηρέτηση πελατειακών και ψηφοθηρικών επιδιώξεων, αλλά και μικροκομματικών συμφερόντων.

Οι διαδικασίες «Δημοκρατικού Προγραμματισμού», όπως αυτές προβλέπονται από το ισχύον θεσμικό πλαίσιο, δεν διασφαλίζουν από μόνες τους τη δημοκρατική διακυβέρνηση της Περιφέρειας. Αποτελούν ίσως επίφαση δημοκρατικής διαδικασίας, μέσα από τις δυσκίνητες και τις χρονοβόρες διαδικασίες που προβλέπονται για τη σύνταξη, δημοσιοποίηση, αποδοχή και έγκριση των αναπτυξιακών παρεμβάσεων, περιορίζοντας – αντί να διευκολύνουν – τις δυνατότητες δημοκρατικής συμμετοχής της κοινωνίας των πολιτών.

Έτσι, πολύ συχνά αποφασίζονται ή και υλοποιούνται τεχνικά έργα με σημαντικές επιπτώσεις στη φυσιογνωμία αλλά και το περιβάλλον των νησιών, χωρίς να έχει προηγηθεί ουσιαστικός διάλογος με τις τοπικές κοινωνίες και χωρίς πραγματική ιεράρχηση των αναγκών που καλούνται να αντιμετωπίσουν τα έργα αυτά.

Είναι οφθαλμοφανές ότι οι ευρωπαϊκοί πόροι που διατέθηκαν στο Νότιο Αιγαίο δεν χρησιμοποιήθηκαν πάντα με τρόπο αποτελεσματικό και προς όφελος του περιβάλλοντος και της κοινωνίας. Όμως, δεν υπήρξε μέχρι τώρα δημόσια συζήτηση για την αποτίμηση του τι πραγματικά έγινε με τη διάθεση των πόρων από τα ΜΟΠ, ΠΕΠ, ΚΠΣ, ΕΣΠΑ και άλλα προγράμματα, ώστε να διδαχθούμε από τα λάθη, να αποδοθούν ευθύνες όπου πρέπει, να αξιοποιήσουμε τυχόν θετικά παραδείγματα και να βελτιωθεί, τουλάχιστον, η διάθεση των χρημάτων από το νέο ΕΣΠΑ.

Ρόλος της νέας Περιφερειακής αυτοδιοίκησης Νοτίου Αιγαίου θα είναι να διαμορφώσει ένα νέο ήθος δημοκρατικής διακυβέρνησης και να συμβάλλει, από κοινού με τους Δήμους:

• Στο να απαλειφθεί η σχέση επαιτείας προς την κεντρική κυβέρνηση και πελατειακών σχέσεων με τους πολίτες, με στόχο να διαμορφωθεί μια σχέση αμοιβαίας στρατηγικής συνεργασίας κεντρικής διοίκησης-Περιφέρειας-τοπικών κοινωνιών για τη βιωσιμότητα στο Ν. Αιγαίο.
• Στη συνολική Διοικητική Μεταρρύθμιση του Κράτους και της Αυτοδιοίκησης με στόχο την ουσιαστική αποκέντρωση αρμοδιοτήτων, υπηρεσιών και πόρων στο περιφερειακό επίπεδο και την αυτό-οργάνωση της Περιφέρειας σε θέματα σχεδιασμού, στρατηγικής, μέσων υλοποίησης.
• Στην καθιέρωση θεσμών δημοκρατικής συμμετοχής των πολιτών στο πιο κοντινό προς τη ζωή τους επίπεδο – νησί ή Δήμο – για τη διασφάλιση της άμεσης συμμετοχής του κάθε πολίτη στην διοίκηση των υποθέσεων που τον αφορούν. Η Περιφέρεια θα πρέπει να συντονίζει τη διαδικασία αυτή, προσφέροντας συγχρόνως την κατάλληλη τεχνογνωσία, καθορίζοντας κριτήρια αναπτυξιακής σκοπιμότητας και διασφαλίζοντας την ενσωμάτωση των αποφάσεων των τοπικών κοινωνιών στο πλαίσιο της περιφερειακής στρατηγικής.
• Στην ευαισθητοποίηση, εκπαίδευση και διαρκή επιμόρφωση πολιτών, φορέων, στελεχών των φορέων αυτοδιοίκησης, γύρω από θέματα ανάπτυξης, περιβάλλοντος, ευρωπαϊκών θεσμών και διαδικασιών, κ.ά., έτσι ώστε να καταστεί δυνατή η ενεργή συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών, των τοπικών φορέων, συλλόγων και σωματείων επαγγελματιών, στην διαμόρφωση ενός «σχεδίου βιώσιμης ανάπτυξης για το Νότιο Αιγαίο».

Παράλληλα, στόχος μας είναι:

- η κατάργηση της Αποκεντρωμένης Διοίκησης και όλων των αποκεντρωμένων μονοκλαδικών δομών των Υπουργείων στις Περιφέρειες και τους Νομούς,

- η μεταφορά των αρμοδιοτήτων των παραπάνω Υπηρεσιών - αλλά και των πόρων που απαιτούνται για την άσκησή τους - στη Δευτεροβάθμια αιρετή Περιφερειακή Αυτοδιοίκηση,

- η ανακατανομή των φορολογικών εσόδων, χωρίς την επιβολή νέων φόρων, υπέρ της Αυτοδιοίκησης.

- η θεσμοθέτηση της Απλής Αναλογικής ως εκλογικού συστήματος σε όλα τα επίπεδα της Αυτοδιοίκησης.

Στερεά Απόβλητα: Οι θέσεις της Νησιωτικής Ανατροπής

Τα προβλήματα

Ο τουρισμός και η αλλαγή συνηθειών στα νησιά μας οδήγησε σε ραγδαία αύξηση της ποσότητας των σκουπιδιών, με σοβαρότατες συνέπειες  για την υγεία και το περιβάλλον, αλλά και σε σημαντικές αλλαγές στη σύνθεση  των αποβλήτων. Μερικές μόλις δεκαετίες πριν οι νησιωτικές κοινωνίες ήξεραν να χρησιμοποιούν σοφά και να ανακυκλώνουν όσα «απόβλητα» παράγονταν. Σήμερα το μεγαλύτερο ποσοστό των σκουπιδιών είναι πλαστικά, μέταλλα και γενικά υλικά συσκευασίας.

Όχι μόνο μικρά αλλά και μεγάλα νησιά έχουν ακόμα ως κύρια «λύση» την απόρριψη των σκουπιδιών σε πρόχειρους Χώρους Ανεξέλεγκτης Διαχείρισης Απορριμμάτων (ΧΑΔΑ ή χωματερές) , με τους  κινδύνους για την υγεία και το περιβάλλον να εντείνονται αλλά και με επιβολή υψηλών προστίμων από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. Η ανεξέλεγκτη απόρριψη και καύση των αποβλήτων κάθε είδους στα περισσότερα νησιά, προκαλεί σημαντική ρύπανση της ατμόσφαιρας και της τροφικής αλυσίδας, υποσκάπτει την ανθρώπινη υγεία και απειλεί μακροχρόνια τους φυσικούς πόρους των νησιών (γη και νερά) αλλά και τα προϊόντα τους (ιδιαίτερα τα ζωικά).

Ακόμα όμως και στα νησιά όπου υπάρχει υγειονομική ταφή (ΧΥΤΑ), αυτό δεν είναι λύση. Οι χώροι αυτοί γεμίζουν γρήγορα αφού γίνεται ταφή του συνόλου των απορριμμάτων και γρήγορα προκύπτει η ανάγκη για εξεύρεση νέων χώρων. Από την άλλη πολύτιμα υλικά δεν αξιοποιούνται ενώ η ταφή των οργανικών αποβλήτων επιτείνει την έκλυση αερίων του θερμοκηπίου. Εξάλλου σύμφωνα με το νέο νομοθετικό πλαίσιο η ταφή απορριμμάτων  σημαίνει πλέον  περαιτέρω επιβολή τελών που φυσικά θα καταλήξει στους πολίτες.

Η χώρα μας είναι στην τελευταία θέση της αξιολόγησης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Ευρώπη των 27 για τις επιδόσεις της στη διαχείριση των αστικών αποβλήτων (Screening of Waste Management Performance of EU Member States) με γνώμονα 18 κριτήρια σε τομείς όπως η συνολική ποσότητα των αποβλήτων που ανακυκλώνονται, η τιμολόγηση της διάθεσης απορριμμάτων και οι παραβάσεις της ευρωπαϊκής νομοθεσίας. Τα ποσοστά ανακύκλωσης  δεν ξεπερνούν το 17-18%, κομποστοποίησης οργανικών αποβλήτων το 3%, ενώ το ποσοστό ταφής, 82%, είναι από τα υψηλότερα στην Ευρώπη των 27.

Οι αδυναμίες μας περιλαμβάνουν ανεπαρκείς ή ανύπαρκτες πολιτικές πρόληψης της δημιουργίας αποβλήτων, έλλειψη ορθολογικής διαχείρισης –εκπαίδευσης –ευαισθητοποίησης και παροχής κινήτρων για να μην οδηγούνται τα απόβλητα στους ΧΥΤΑ (υγειονομική ταφή) ή ακόμα και σε ΧΑΔΑ (ανεξέλεγκτη διάθεση)  και ανεπαρκείς  υποδομές επεξεργασίας αποβλήτων. Η ισχυρή εξάρτηση από την υγειονομική ταφή σημαίνει ότι σημειώνεται συστηματικά υστέρηση αξιοποίησης καλύτερων επιλογών διαχείρισης αποβλήτων, όπως η επαναχρησιμοποίηση και η ανακύκλωση.

Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη που εκπονήθηκε για λογαριασμό της  Επιτροπής  εκτιμάται ότι η πλήρης εφαρμογή της Νομοθεσίας της Ε.Ε. για τα απόβλητα θα εξοικονομούσε ποσό  €72 διςκατ’ έτος, θα αύξανε τον ετήσιο κύκλο εργασιών του τομέα διαχείρισης αποβλήτων και ανακύκλωσης κατά € 42 δις και θα δημιουργούσε περισσότερες από 400.000 θέσεις εργασίας το 2020.  

Ενώ λοιπόν η διαχείριση των απορριμμάτων μαζί με την επεξεργασία των λυμάτων θα έπρεπε να αποτελεί προτεραιότητα για μια βιώσιμη ανάπτυξη των νησιών μας, με ευθύνη της κεντρικής διοίκησης και της περιφερειακής και τοπικής αυτοδιοίκησης δεν προωθήθηκε, στο βαθμό που είναι αναγκαίο και παντού, η ολοκληρωμένη διαχείριση των απορριμμάτων (πρόληψη, μείωση, επαναχρησιμοποίηση, ανακύκλωση, κομποστοποίηση).

Οι λύσεις

Η «Νησιώτικη Ανατροπή» στοχεύει στο να προωθήσει, μέσα από ουσιαστικό διάλογο ΚΑΙ σε συνεργασία με τους Δήμους, ένα Ολοκληρωμένο Σχέδιο  Εναλλακτικής Διαχείρισης των Απορριμμάτων, ένα οδικό χάρτη δηλαδή με στόχο ‘μηδενικά απόβλητα’ μέχρι το 2020 και  με βάση τους παρακάτω άξονες:

• Εφαρμογή στην πράξη της ιεραρχίας στις μεθόδους διαχείρισης των απορριμμάτων: μείωση παραγωγής απορριμμάτων και επαναχρησιμοποίηση (μέσα από προγράμματα που θα θέτουν με συγκεκριμένους ποιοτικούς και ποσοτικούς στόχους), ανακύκλωση – κομποστοποίηση. Ιδιαίτερα θα πρέπει να προωθηθεί η διαλογή στη πηγή με ξεχωριστά ρεύματα (χαρτί, πλαστικά, γυαλί, συσκευασίες, οργανικά απορρίμματα και υπολείμματα) σύμφωνα και με την οδηγία 98/2008 και το Ν. 4042/2012.
• Εκπαίδευση των πολιτών για μείωση των παραγόμενων απορριμμάτων και επαναχρησιμοποίηση των υλικών με συγκεκριμένους ποιοτικούς και ποσοτικούς στόχους, αλλά και για μείωση της χρήσης επικίνδυνων υλικών και συσκευασιών, όπως  οι πλαστικές σακούλες
• Ενθάρρυνση ίδρυσης Κοινωνικών Επιχειρήσεων σε κάθε νησί για τη δημιουργία κέντρων εκπαίδευσης, συγκέντρωσης και προσωρινής αποθήκευσης ανακυκλώσιμων υλικών, τα οποία οι ίδιοι οι πολίτες και επιχειρηματίες θα προσκομίζουν. Με τον τρόπο αυτό θα μένουν τα οφέλη της ανακύκλωσης στα νησιά και θα προωθηθεί η ενεργοποίηση των κατοίκων  
• Διαδημοτική συνεργασία και εμπλοκή των κατοίκων των νησιών: δημιουργία διαδημοτικών επιχειρήσεων κομποστοποίησης, επαναχρησιμοποίησης και ανακύκλωσης μεταξύ γειτονικών νησιών, με την υποστήριξη της Περιφέρειας ώστε να υπάρχει από κοινού διαχείριση των ανακυκλώσιμων, ανταλλαγή εμπειριών και αξιοποίηση καλών πρακτικών..
• Εμπλοκή των επιχειρηματιών που δραστηριοποιούνται στον τουρισμό, όπως ξενοδοχείων και εστιατορίων στις δράσεις μείωσης αλλά και εναλλακτικής διαχείρισης απορριμμάτων, μέσα π.χ. από τη δημιουργία κινήτρων / αντικινήτρων (διατάξεις στον εσωτερικό κανονισμό καθαριότητας με υποχρέωση διαλογής στην πηγή, κ.λ.π.) για τους επιχειρηματίες. Ειδική μέριμνα θα πρέπει να ληφθεί για στις περιοχές με ισχυρό τουριστικό ρεύμα και μεγάλο πληθυσμό. Για παράδειγμα, η Ρόδος και η Κως παράγουν το 54% των συνολικών Αστικών Αποβλήτων σε όλο το Νότιο Αιγαίο.
• Συνεργασία με τις πλοιοκτήτριες εταιρείες και εταιρίες μεταφορών για μειωμένο κόστος μεταφοράς των ανακυκλώσιμων υλικών με αξιοποίηση των περιόδων και ημερών χαμηλής πληρότητας
• Συνεργασία και υποστήριξη όλων των Συλλογικών Συστημάτων Εναλλακτικής Διαχείρισης (ΣΣΕΔ) αλλά και ενθάρρυνση ίδρυσης νέων συλλογικών συστημάτων με τη μορφή Κοινωνικών Συνεταιριστικών Επιχειρήσεων για την εναλλακτική διαχείριση για όλες τις κατηγορίες ειδικών αποβλήτων: α) ελαστικά, β) ορυκτέλαια και συσκευασίες τους, γ) μαγειρικά λάδια από τουριστικές και ξενοδοχειακές επιχειρήσεις, δ) οχήματα, ε) μπάζα, στ) μπαταρίες, ζ) συσσωρευτές και ηλεκτρικά – ηλεκτρονικά είδη.  Ενθάρρυνση ίδρυσης μονάδων επεξεργασίας και ανακύκλωσης ΑΕΚΚ (Απόβλητα Εκσκαφών, Κατασκευών και Κατεδαφίσεων)  

Το αποτέλεσμα

Η εφαρμογή τέτοιων πολιτικών στα νησιά του Νοτίου Αιγαίου θα ελαχιστοποιήσει τα απορρίμματα που οδηγούνται ανεπεξέργαστα σε ταφή, που είναι η χειρότερη επιλογή διαχείρισης αποβλήτων, απαιτεί μεγάλο κόστος κατασκευής και λειτουργίας και συναντά μεγάλες δυσκολίες χωροθέτησης στο ευαίσθητο  νησιωτικό περιβάλλον. Θα συμβάλλει έτσι και στην αποφυγή προστίμων και τελών από τη χώρα μας από τη μη τήρηση των Ευρωπαϊκών Οδηγιών, πρόστιμα που τελικά καλούνται να πληρώσουν οι ίδιοι οι πολίτες. Επίσης, θα οδηγήσει σε νέες, πράσινες θέσεις εργασίας στα νησιά και θα συνεισφέρει στη βελτίωση της εικόνας των νησιών μας και κατ’ επέκταση στον τουρισμό που προέρχεται από χώρες όπου οι παραπάνω πρακτικές είναι καθημερινή πραγματικότητα. Τέλος, θα καταστήσει οικονομικά ασύμφορη την περιβαλλοντικά επικίνδυνη και πανάκριβη (για τους δήμους και επομένως για τους δημότες) τη «λύση» της καύσης απορριμμάτων.

Η εφαρμογή της αρχής της αειφορίας στο σχεδιασμό κάθε νησιωτικής δραστηριότητας δεν είναι πολυτέλεια αλλά απαραίτητη προϋπόθεση για την περιβαλλοντική αλλά και την οικονομική βιωσιμότητα των νησιών μας.