ΓΙΩΡΓΟΣ ΑΝΩΜΕΡΙΤΗΣ: Η ζωή και το έργο του αγιογράφου ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ ΚΑΛΕΡΓΗ “εκ νήσου Μικόνου”

Μετά την  πρώτη ανακάλυψη 17 φορητών εικόνων  του αγιογράφου Χριστόδουλου Καλλέργη στην Αγία Αικατερίνα Οίας Σαντορίνης και την αποτύπωση της ζωγραφικής του πορείας σε προηγούμενο λεύκωμά του, ο Γιώργος Ανωμερίτης επανέρχεται στο θέμα αυτό με την έκδοση ενός ακόμη βιβλίου, αυτή τη φορά με εντυπωσιακά και άγνωστα στοιχεία για τη ζωή

και το έργο του Κυκλαδίτη (Μυκονιάτη) αγιογράφου. Στο βιβλίο μάλιστα αυτό παρουσιάζεται για πρώτη φορά μία ακόμα εικόνα του Καλέργη, που βρέθηκε στη Μύκονο στο σπίτι του φιλολόγου και λογοτέχνη Παναγιώτη Κουσαθανά. Το βιβλίο μέσα από στοιχεία που αντλήθηκαν από τους φακέλους των Γενικών Αρχείων του Κράτουςπαρουσιάζει τους Καλέργηδες της Μυκόνου, απογόνους των Βυζαντινών και Κρητών γενεών, οι οποίοι πρωτοεμφανίζονται ιστορικά στη Μύκονο από το 1500. Με πλήρη στοιχεία καταγράφεται η συμμετοχή των Καλέργηδων στην οικονομική και κοινωνική ζωή της Μυκόνου μέσα από την επισήμανση 223 εγγράφων που αφορούν την οικογένεια των Καλέργηδων. Το πιο σημαντικό όμως στοιχείο του βιβλίου αποτελεί η παράθεση 47 εγγράφων επί των οποίων υπογράφει είτε ως συντάκτης, είτε ως μάρτυρας ο ίδιος, ο Χριστόδουλος Καλέργης 14 δε εξ΄ αυτών είναι εξ΄ ολοκλήρου ιδιόχειρα γραμμένα από τον ίδιο. Τα έγγραφα αυτά παρουσιάζονται για πρώτη φορά.

Ο Χριστόδουλος Καλέργης υπήρξε ένας “περιπλανώμενος ζωγράφος” όπως τον αποκαλεί ο Μανώλης Χατζηδάκης  με τοιχογραφίες και κινητές εικόνες μεγάλων ποιοτικών διακυμάνσεων, αλλά και υψηλής τέχνης και αισθητικής. Σε όλα του τα έργα, ιδιαίτερα στις τοιχογραφίες, υπέγραφε καταγράφοντας τον τόπο που είχε γεννηθεί: “καμού του ελαχίστου ζωγράφου Χριστόδουλου Καλέργη εκ νήσου Μικόνου”. Με το βιβλίο του Γιώργου Ανωμερίτη, η σύγχρονη Μύκονος αποκτά το δικό της μεγάλο ζωγράφο, του οποίου το έργο διαλαλεί μέσω των κτητορικών επιγραφών το νησί της Μυκόνου.

Ζωγράφος  της Κρητικής Σχολής, απ’ όπου και η βαθειά ρίζα των Καλλέργηδων πρέπει να ήταν ανήσυχος χαρακτήρας αν και δογματικά υπήρξε υπάκουος στους κανόνες της ορθόδοξης Εκκλησίας.  Αν κρίνει κανείς από την κρυπτογραφημένη φράση, την οποία αποτύπωνε σε έργα του “Πολλαί αι πίκραι του επιστήμονος”, θα πρέπει στην ζωγραφική του πορεία να είχε πλείστες εσωτερικές αγωνίες και αμφιβολίες.

Το  διαχρονικό έργο του Χριστόδουλου Καλέργη  καλύπτει ζωγραφικά την περίοδο 1698 έως 1740 και εκτείνεται κατά τη διάρκεια της Δεύτερης Ενετοκρατίας (1686–1715) στην Πελοπόννησο, ενώ μετά το 1710 στη Μύκονο, Σίφνο, Σέριφο, Σαντορίνη και Αμοργό. Οι καταγραμμένες μέχρι σήμερα παραστάσεις και εικόνες του ξεπερνούν τις 360!

Ο Γιώργος Ανωμερίτης, όπως και στα προηγούμενα “κυκλαδικά” του βιβλία («Βυζαντινό Πάρκο Τραγαίας - ένας νησιωτικός Μυστράς στην Κεντρική Νάξο», «Το Κάστρο της Νάξου και οι Εκκλησίες του», «Αγία Αικατερίνα Οίας Σαντορίνης», «Νάξος και Μικρές Κυκλάδες Άνωθεν», «Μοναστήρια των Κυκλάδων με πατριαρχικά σταυροπηγιακά σιγίλλια», «Άνδρος Άνωθεν» και «Πατριαρχικά Σιγίλλια στα Αγιονήσια των Κυκλάδων 1553-1821», «Χριστόδουλος Καλέργης, ένας περιπλανώμενος ζωγράφος εκ νήσου Μικόνου», έτσι και σ’ αυτό, που είναι και βιογραφικό και επομένως εποχικό, συνδυάζει τα γραπτά αποτελέσματα της έρευνάς του με νέες εικόνες των έργων του Καλέργη, παράλληλα με έγγραφα και μαρτυρίες σε μία ισορροπία.

Ο ίδιος ο  συγγραφέας ανοίγει τον πρόλογό του, λέγοντας ότι με το βιβλίο αυτό εκπληρώνει την υπόσχεσή του, έτσι όπως την κατέγραφε στο προηγούμενο βιβλίο, γράφοντας στον πρόλογο ότι “περπατώντας στα στενά της Μυκόνου και στους ναούς της, ένιωσα πως το έργο του Καλέργη δεν τελειώνει στην αποτύπωση αυτής της έκδοσης κι ας έχω στο αρχείο μου πάνω από 360 φωτογραφίες των έργων του. Αντιθέτως, πιστεύω ότι η αναζήτηση τώρα μόλις αρχίζει….. Ο απλός και σεμνός ζωγράφος που πάντα γυρνούσε στο Μαράθι, κάπου θα μας περιμένει.”

Με  το δεύτερο βιβλίο για τον Χριστόδουλο  Καλέργη, ο Γιώργος Ανωμερίτης δωρίζει  στους Μυκονιάτες και τη Μύκονο ένα  ακόμα κομμάτι της ιστορίας τους.