Ημερίδα "Επιμήκυνση Τουριστικής Περιόδου, Επενδύσεις και Τοπική Κοινωνία: Η Σημασία τους για το Αύριο του Ελληνικού Τουρισμού"

Ρόδος, 18 Ιουνίου 2011
 Εισήγηση  του Αντιπεριφερειάρχη Σωτήρη Παμπάκα 

Η συμβολή του Πρωτογενή  Τομέα στην διαμόρφωση του προορισμού και στην επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου
 Ζούμε στην πιο κρίσιμη φάση της μεταπολεμικής  Ελλάδας. Είναι φανερό ότι δεν  μπορούν όλοι να αποδεχθούν την πραγματικότητα. Όσοι μπορούμε, οφείλουμε να περιγράφουμε τα προβλήματα, να ιεραρχούμε ανάγκες  και στόχους, αναγνωρίζοντας πως δεν πραγματοποιούνται όλοι μεμιάς ούτε υπάρχουν κρίσεις χωρίς ζημιές. Και οι λύσεις να απαντούν στα συλλογικά προβλήματα υποστηρίζοντας τους μακροπρόθεσμους στόχους. 

Ως εθνική προτεραιότητα αντιλαμβάνομαι την  ποιοτική αναβάθμιση του τουρισμού και την ενδυνάμωση της υπαίθρου μέσω της ποιοτικής γεωργίας. Δομές ήπιας κλίμακας, εξωστρεφείς στην αγορά, ποιοτικά, διαφοροποιημένα επώνυμα αγροδιατροφικά προϊόντα και υπηρεσίες, που σέβονται τον παραγωγό και καταναλωτή και υπερασπίζονται την αειφορία των τοπικών πόρων, φυσικών και ανθρώπινων. 

Ο τουρισμός  και η παροχή υπηρεσιών φιλοξενίας ήταν και είναι εκείνοι οι τομείς επιχειρηματικής δραστηριότητας, πάνω στους οποίους η χώρα μας μπορεί να στηριχθεί τις δύσκολες ώρες που  περνάει. Σίγουρα είναι οι τομείς, στους οποίους η χώρα μας-και φυσικά η Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου- διαθέτει συγκριτικά πλεονεκτήματα. Αυτά τα πλεονεκτήματα, μας έκαναν και συνεχίζουν να κάνουν περήφανους τους νησιώτες για τα διαμάντια του ελληνικού τουρισμού, τα νησιά μας. Όλοι σίγουρα έχουν να πουν κάτι για τον τουρισμό και την τουριστική ανάπτυξη, γιατί σχεδόν όλοι καρπώνονται άμεσα ή έμμεσα τα πλεονεκτήματα του.  

Η μέχρι  σήμερα διαχείριση του προορισμού μας  είχε ως συνέπεια την συρρίκνωσης  της τουριστικής περιόδου, δηλαδή το πρόβλημα της εποχικότητας. Η σεζόν περιορίζεται στο διάστημα Μαΐου-Οκτωβρίου. Η λύση του προβλήματος της εποχικότητας κρίνεται αναγκαία. Προς την κατεύθυνση αυτή, η Περιφέρεια και οι Δήμοι, αξιοποιώντας τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους, πρέπει να αναπτύξουν και να προβάλουν τις ανάλογες εναλλακτικές-αειφόρες μορφές τουρισμού. Οι ιδέες για τις μορφές αυτές είναι δεκάδες και χρειάζεται να αξιολογηθεί η σημασία και η βαρύτητα για κάθε περιοχή. Η συμβολή του πρωτογενή στην διαμόρφωση του προορισμού και των ειδικών μορφών τουρισμού είναι σημαντική.

Η στροφή προς τα ποιοτικά αγροτικά προϊόντα (ποιοτικά προϊόντα, καλάθι του Αιγαίου, Ελληνικό πρωινό, Γαστρονομικός τουρισμός), η χρησιμοποίηση τοπικών ποικιλιών της αμπέλου, οι τοπικοί οίνοι (οινικά μονοπάτια ή δρόμοι του κρασιού) καθώς και η ανάδειξη παραδοσιακών καλλιεργητικών μεθόδων και τυποποιητηρίων / μεταποιητηρίων (ελαιοτριβεία, οινοποιεία, αποστακτήρια, τυροκομία κα.) μπορούν να συνδράμουν στην δημιουργία εναλλακτικών μορφών τουρισμού για ειδικές ομάδες επισκεπτών εκτός της τουριστικής περιόδου.

Έχουν ωριμάσει οι συνθήκες πια για να ξεκινήσει η διαδικασία προώθησης  της τοπικής παραγωγής τόσο για  ποιοτικούς όσο και για οικονομικούς λόγους. Τα νησιά πρέπει να στραφούν στην αξιοποίηση των τοπικών πόρων, στην ανάπτυξη της τοπικής αγοράς και τοπικών δικτύων διακίνησης και εμπορίας. Αν μάλιστα η διαφοροποίηση των προϊόντων συνδυασθεί με την καλύτερη αειφορική αξιοποίηση των τοπικών πόρων, τότε θα έχουμε μεγιστοποιήσει τις δυνατότητες να αποκτήσει βιώσιμο δυναμισμό η τοπική κοινωνία.

Αναφορικά με τις καταναλώσεις παραθέτω κάποια στοιχεία για το νησί της Ρόδου για να γίνει αντιληπτό το μέγεθος των ποσοτήτων που καταναλώνονται μέσα στις ξενοδοχειακές επιχειρήσεις. Κατά την προηγούμενη τουριστική περίοδο η Ρόδος είχε 1,433,000 αφίξεις. Με έναν ΜΟ 9 διανυκτερεύσεων μιλάμε για περίπου 13,000,000 διανυκτερεύσεις (12,897,000). Αν υπολογίσουμε και 2 γεύματα συν ένα πρωινό τότε έχουμε περίπου 39,000,000 γεύματα (38,691,000). Τα νούμερα είναι σαφώς μεγαλύτερα για το σύνολο της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου.

Υπάρχουν  κάποια θέματα που χρήζουν διευθέτησης (σχέση ποσότητας-τιμής) αλλά ήδη  έχουν ξεκινήσει διαδικασίες  μέσω της Περιφέρειας για δημιουργία ομάδων παραγωγών για παροχή σε ξενοδοχειακές και επισιτιστικές επιχειρήσεις ποιοτικών προϊόντων σε ποσότητα και ανταγωνιστική τιμή.

Επιπρόσθετα, όσο αναφορά την σχέση ποσότητας-ποιότητας-τιμής θεωρείται σημαντικό βήμα η εφαρμογή ενός Τοπικού Συμφώνου Ποιότητας Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου. Σκοπός του Τοπικού Συμφώνου Ποιότητας είναι, μέσα από τη συνεργασία και την αμοιβαία δέσμευση των μελών του, να διαμορφωθεί μια "ταυτότητα ποιότητας", η οποία θα χαρακτηρίζει τις υπηρεσίες που προσφέρονται και τα προϊόντα που παράγονται και παρέχονται από τα μέλη του.

Οι τοπικοί  πόροι, τα τοπικά προϊόντα και ο Τουρισμός είναι τα τρία Ταυ που συνθέτουν το τέταρτο, την Ταυτότητα της Ανάπτυξης του Νοτίου Αιγαίου.

Στη νέα  στρατηγική για την ανάπτυξη του  τουρισμού, που πρέπει να κινηθεί  με αποκλειστική στόχευση την ποιότητα και όλες τις μορφές τουρισμού, η νέα αυτοδιοικητική δομή της χώρας, που φέρνει ο «Καλλικράτης», καλείται να διαδραματίσει πρωτεύοντα ρόλο. Επιπλέον, πρέπει να καταστεί κατανοητό ότι ο πρωτογενής τομέας και η ανάπτυξη του διαθέτει την δυναμική που θα σηματοδοτήσει την οικονομική ανάταση του Νοτίου Αιγαίου. Η στρατηγική της περιφέρειας για την ανάπτυξη του πρωτογενή τομέα θα πρέπει να στοχεύει πέραν των υπολοίπων και στην σύνδεση των τριών παραγωγικών τομέων μεταξύ τους (πρωτογενής-δευτερογενής-τριτογενής).

Ήδη η  Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου (Πρωτογενής Τομέας) έχει προβεί σε δράσεις, βασισμένες σε στρατηγική ανάπτυξη του πρωτογενή τομέα, με σκοπό να συνδράμει τα μέγιστα στον τουρισμό.  

Ενδεικτικά  αναφέρω, 

• Μέσα από  την εκδήλωση με θέμα «τα τοπικά προϊόντα στο τραπέζι του επισκέπτη μας» που έγινε σε συνεργασία με τον σύλλογο Διευθυντών Ξενοδοχείων και την εταιρεία Praxis Plus, ξεκίνησε μία σειρά δράσεων με σκοπό την σύνδεση του πρωτογενή τομέα με τον τουρισμό και τη στήριξη των τοπικών προϊόντων. Θα ακολουθήσουν και άλλες παρόμοιες εκδηλώσεις.
• Η Αναβάθμιση Έκθεσης Κρεμαστής σε Πανελλήνια έκθεση Χειροτεχνίας και Αγροτικής Οικονομίας (με προώθηση τοπικών αγροτικών προϊόντων)
• Η Οργάνωση και στήριξη ομάδων παραγωγών (πχ ομάδα παραγωγών πατάτας στην Νότια Ρόδο, Αγροτουριστκός Συνεταιρισμός Γυναικών Κρεμαστής και Έμπωνας) για παροχή σε ξενοδοχειακές και επισιτιστικές επιχειρήσεις ποιοτικών προϊόντων σε ποσότητα και ανταγωνιστική τιμή.
• Αξιοποίηση του προγράμματος Αλέξανδρος Μπαλτατζής (Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων)  για δημόσιες επενδύσεις, μέσω των οποίων θα αναδειχθούν περιοχές, που στη συνέχεια δύνανται να καταστούν επισκέψιμες και να προβληθούν τουριστικά. (πχ Χαρακάκι Έμπωνας, Κυμισάλα Σιαννών, αναβαθμίδες Τήνου-Άνδρου κτλ).
• Επιπλέον, μέσω των επιδοτούμενων αγροτικών προγραμμάτων για ιδιωτικές αγροτικές επενδύσεις, εκσυγχρονίζονται οι αγροτικές και μεταποιητικές εκμεταλλεύσεις.
• Με συντονισμένες ενέργειες και συνεργασίες με όλους τους φορείς ξεκίνησε η διαδικασία δημιουργίας του Καλαθιού του Αιγαίου, το οποίο βασίζεται στο τρίπτυχο ‘ταυτότητα, ποιότητα, αειφορία’.  Το καλάθι θα απαρτίζεται από τα προϊόντα που παράγονται και δύνανται επιπλέον να τυποποιηθούν ή μεταποιηθούν στα γεωγραφικά όρια της Περιφέρειας. Τα προϊόντα θα διαφημίζουν και θα προωθούν την  Περιφέρεια του Νοτίου Αιγαίου. Η προώθηση τους μπορεί να γίνει σε καταστήματα τόσο σε πύλες εισόδου της Περιφέρειας (λιμάνια, αεροδρόμια), όσο και σε καταστήματα σε κεντρικά σημεία της Περιφέρειας (πχ. Παλιά πόλη Ρόδου, Λίνδος Ρόδου, πόλη της Κω, Ερμούπολη Σύρου, Χώρα Άνδρου, Χώρα Μυκόνου, Σαντορίνη, Παροικιά Πάρου κτλ) καθώς και σε ξενοδοχειακές/τουριστικές επιχειρήσεις. Σε αυτά τα καταστήματα θα προωθούνται τοπικά προϊόντα (μέλι, ελαιόλαδο, κρασί, αποστάγματα, μελεκούνια, καλτσούνια, γλυκά κουταλιού κτλ).
• Επίσης, έχουν ξεκινήσει διαδικασίες για την λειτουργία ενός εργαστηρίου ταυτοποίησης ποιοτικών προϊόντων με σκοπό την διασφάλιση της ποιότητας των τοπικών προϊόντων. Η αρχή θα γίνει με το μέλι και θα ακολουθήσει το ελαιόλαδο

Στόχος όλων των παραπάνω δράσεων είναι, πέραν της ανάπτυξης του Πρωτογενή τομέα και η σύνδεση με τον τουρισμό, τόσο μέσα από τα ποιοτικά αγροτικά προϊόντα (διασύνδεση των παρεχόμενων τουριστικών υπηρεσιών και προϊόντων με την τοπική παραγωγή) όσο και από τις αγροτικές περιοχές που μέσω συγκεκριμένης στρατηγικής δύνανται να καταστούν επισκέψιμες και να προβληθούν ως εναλλακτικοί-αειφόροι προορισμοί.  

Τα  τοπικά προϊόντα και  η τοπική γαστρονομία  προσδίδουν ταυτότητα  σε έναν τόπο. Ο Γαστρονομικός Τουρισμός μπορεί να αποφέρει οικονομικά οφέλη και να επηρεάσει την τοπική οικονομία ποικιλοτρόπως.  Η ανάδειξη των τοπικών προϊόντων μέσω της τοπικής κουζίνας θα επηρεάσει προς το καλύτερο τον τουριστικό προορισμό ‘Νότιο Αιγαίο’.

Είναι μία ευκαιρία να επαναπροσδιορίσουμε το τουριστικό προϊόν που προσφέρουμε και να χαράξουμε νέα στρατηγική που θα βασίζεται σε αειφόρες μορφές τουρισμού με ταυτόχρονη προώθηση της κουζίνας του Αιγαίου βασισμένη σε ποιοτικά τοπικά προϊόντα και ποιοτικά τοπικά κρασιά.

Η εισαγωγή ολοκληρωμένων και καινοτόμων παρεμβάσεων στις αγροτικές περιοχές προάγουν την ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών τουρισμού, προσωποποιούν και εξατομικεύουν την τουριστική εμπειρία. Ο αγροτουρισμός, ο τουρισμός υπαίθρου, ο αλιευτικός τουρισμός αλλά και η αξιοποίηση των τοπικών προϊόντων από τις τουριστικές δραστηριότητες είναι η ελάχιστη δυνατή στόχευση προς αυτήν την κατεύθυνση.

Τα αμοιβαία οφέλη και οι προοπτικές των τοπικών  προϊόντων και του αγροτουρισμού, είναι ένα θέμα που η πολιτεία οφείλει να αναδείξει αλλά δε μπορεί να επιβάλει ούτε να χρηματοδοτεί. Οι πολίτες, είτε παραγωγοί είτε επιχειρηματίες, είναι αυτοί που θα πρέπει να πεισθούν για τα οφέλη και να προωθήσουν τέτοιες πρωτοβουλίες.

Μέσω  των ειδικών μορφών τουρισμού  και της επιμήκυνσης της τουριστικής  περιόδου δίνεται μία ευκαιρία να επαναπροσδιορίσουμε και να διαφοροποιήσουμε το τουριστικό προϊόν που προσφέρουμε. Όσο πιο ιδιαίτερες και πολύτιμες είναι οι υπηρεσίες και τα προϊόντα που προσφέρουμε στον επισκέπτη, τόσο το τουριστικό προϊόν διαφοροποιείται σε σχέση με αυτό που προσφέρουν ανταγωνιστικοί προορισμοί σε γειτονικά κράτη.

Επίσης  μέσω της διαφοροποίησης του προορισμού και των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών αυτού (ποιοτικά τοπικά προϊόντα, πολιτισμός, περιβάλλον, κουλτούρα κτλ) μπορεί να δικαιολογηθεί η απόκλισή από τις τιμές προορισμών μαζικού τουρισμού (οικονομίας κλίμακας).

Έτσι, σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα θα επέλθει  αύξηση της προστιθέμενης αξίας  στους προορισμούς του Νοτίου Αιγαίου. 

Σκοπός  της χάραξης νέας στρατηγικής  με γνώμονα την επιμήκυνση της  τουριστικής περιόδου είναι η βιώσιμη ανάπτυξη του τουρισμού της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου προς όφελος των επιχειρήσεων, των παραγωγών, των εργαζομένων και των κατοίκων, προβάλλοντας και αξιοποιώντας παράλληλα τη φυσική και πολιτιστική κληρονομιά που κατέστησε το Νότιο Αιγαίο δημοφιλή προορισμό.

Επίσης  επιδιώκεται η διάχυση των  οικονομικών και κοινωνικών ωφελειών από τον τουρισμό σε όσο το δυνατόν  περισσότερους παραγωγικούς κλάδους  όπως λ.χ. τη γεωργία, τη μεταποίηση, τη χειροτεχνία, το εμπόριο και τη βιοτεχνία. Μεγαλύτερη τουριστική περίοδος σημαίνει λιγότερη ανεργία, περισσότερο εισόδημα και φυσικά καλύτερη διαφήμιση για τον τόπο μας.