Προβληματισμοί για το τοπίο της Νάξου

Μια πολύ σημαντική εκδήλωση πραγματοποιήθηκε την Παρασκευή 27 Αυγούστου 2010 το βράδυ στον εξωτερικό χώρο του Επιτοπίου Αρχαιολογικού Μουσείου στην Πλατεία Μητροπόλεως στη Χώρα της Νάξου. Στην “Ημερίδα” (κατά τον καθιερωμένο όρο) που πραγματοποιήθηκε εκεί με θέμα «Κάτι κακό συμβαίνει στο τοπίο της Νάξου» και «Η κύρωση της διεθνούς σύμβασης για το τοπίο, πολύτιμη η χαμένη ευκαιρία για το νησί» έγιναν εισηγήσεις ως εξής: Η κ. Ειρήνη Γρατσία, αρχαιολόγος και εκπρόσωπος του ηλεκτρονικού περιοδικού MOnuMENTA ανέπτυξε το θέμα «Η κύρωση της διεθνούς σύμβασης για το τοπίο», ο κ. Δημήτρης Παπαδόπουλος, αρχαιολόγος μίλησε με θέμα «Η έννοια του τοπίου και οι τρόποι παράστασής του», ο κ. Μανώλης Γλέζος με θέμα «Το τοπίο της Νάξου», η κ. Αγνή Κουβελά, αρχιτέκτονας με θέμα «Η αλλοίωση του τοπίου της Νάξου. Μπορούμε να αντιδράσουμε;». Έγιναν παρεμβάσεις και συζήτηση και ο κ. Στέλιος Λεκάκης, αρχαιολόγος και εκπρόσωπος του ηλεκτρονικού περιοδικού MOnuMENTA συντόνισε τη συζήτηση και διετύπωσε τα συμπεράσματα της Ημερίδας.
Είναι κοινή διαπίστωση ότι το τοπίο και γενικότερα, αλλά ειδικότερα και της Νάξου, δέχεται επιθέσεις, αλλοιώσεις, υφίσταται ζημιές, ίσως και ανεπανόρθωτες. Διαβλέποντας την ανάγκη προστασίας του τοπίου ένας αριθμός ευρωπαϊκών χωρών κατέληξε στην υπογραφή στη Φλωρεντία της Ιταλίας το έτος 2000 της «Ευρωπαϊκής Σύμβασης του Τοπίου», η οποία μετά από δέκα έτη το Φεβρουάριο του 2010 κυρώθηκε και από την ελληνική Βουλή και αποτελεί πλέον Νόμο του ελληνικού κράτους (Ν. 3827/25-2-2010 ΦΕΚ Α΄/30).
Η έννοια του τοπίου από επιστημονική πλευρά έχει και κάποιες δυσκολίες προσδιορισμού γιατί βέβαια δεν αποτελεί μόνο ένα φυσικό χώρο (συνήθως ειδυλλιακό) αλλά αποτελεί χώρο και της ανθρώπινης δραστηριότητας και παρέμβασης, αλλοίωσης ακόμη και καταστροφής.
Στην ομιλία του ο κ. Μανώλης Γλέζος, με τον συνήθως δυναμικό αλλά και διδακτικό τρόπο του, έθεσε διάφορους βαθείς προβληματισμούς, κοσμολογικούς, γεωλογικούς, οικιστικούς κλπ., που σχετίζονται με τον χώρο και το τοπίο, αλλά ακόμη και με την ανθρώπινη συμπεριφορά και τη διαπίστωση της αλλαγής τρόπου ζωής (τεχνητού εν πολλοίς) και πολλών σημερινών συνηθειών που αποτελούν και παρεκκλίσεις από τη φυσιολογική ζωή και τόνισε τη σπουδαιότητα του παραδοσιακού τρόπου ζωής. Αλλά και οι λοιποί εισηγητές έκαναν σπουδαίες επιστημονικές αναλύσεις και παρατηρήσεις.
Ανάγκη, λοιπόν, να αναπτυχτεί μια ισχυρή συνείδηση και προσπάθεια προστασίας του τοπίου και της ιστορικής και κοινωνικής παρουσίας του ανθρώπου σ’ αυτό και στον χώρο γενικά. Προς τον σκοπό αυτό οι προσπάθειες που καταβάλλει η οργάνωση και το ηλεκτρονικό περιοδικό MOnuMENTA (και μάλιστα για τέταρτη συνεχή χρονιά για τη Νάξο) είναι πολύ σημαντικές και αξιέπαινες και θα πρέπει να ευχαριστήσουμε και να επαινέσουμε τους δύο δραστήριους εκπροσώπους του, αρχαιολόγους κ. Ειρήνη Γρατσία και κ. Στέλιο Λεκάκη για όλη αυτή την προσπάθεια και συμβολή τους. Ας σημειωθεί ότι (για να φανεί και η επίδραση της προσπάθειας) είχε αναρτηθεί στο χώρο της εκδήλωσης ένα πανώ από μέλη του Αθλητικού και Μορφωτικού Συλλόγου Φιλωτίου για την ανάγκη προστασίας και διάσωσης του ιστορικού μνημείου του Πύργου του Χειμάρρου.
* Σημειώνουμε ακόμη ότι την επομένη ημέρα Σάββατο 28 Αυγούστου το βράδυ στον ίδιο χώρο του Επιτοπίου Μουσείου της Νάξου έγινε η παρουσίαση δύο βιβλίων από τα οποία το ένα «Μνημεία της Νάξου σε κίνδυνο. Οι πολίτες μιλούν γι’ αυτά» αποτελεί καταγραφή των πρακτικών της Ημερίδας με τον ίδιο τίτλο, που πραγματοποιήθηκε στις 8 Σεπτεμβρίου του 2008 στην Απείρανθο της Νάξου και διοργανώθηκε από το ηλεκτρονικό περιοδικό “MOnuMENTA”. Η παρουσίαση (σαν συνέχεια και της Ημερίδας της προηγούμενης ημέρας) του βιβλίου έγινε από την κ. Ειρήνη Γρατσία και τον κ. Στέλιο Λεκάκη. Το δεύτερο βιβλίο με τίτλο το «Δουκάτο του Αιγαίου» αποτελεί την τυπωμένη μορφή των πρακτικών της επιστημονικής διημερίδας της 6ης και 7ης Ιουλίου 2007 στο Κάστρο της Χώρας της Νάξου (με αφορμή την επέτειο των οκτακοσίων ετών από την ίδρυσή του Δουκάτου, το 1207) και είναι συν-έκδοση (του 2009) του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Κοινωνίας της Ακαδημίας Αθηνών και του Ινστιτούτου Βυζαντινών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών και παρουσιάστηκε το βιβλίο από την ερευνήτρια και Διευθύντρια του προαναφερθέντος Κέντρου της Ακαδημίας Αθηνών κ. Μ.-Γ. Λίλυ Στυλιανούδη (η οποία είχε μαζί με τον κ. Ν. Γ. Μοσχονά την επιμέλεια της έκδοσης) και από τον Νάξιο συγγραφέα και ερευνητή κ. Ιάκωβο Ναυπλιώτη και καταδείχτηκε η σημαντική θέση της Νάξου κατά την Ενετοκρατία.
Η εκδήλωση της παρουσίασης των δύο αυτών σπουδαίων για το νησί μας βιβλίων, διοργανώθηκε από τον Πολιτιστικό Οργανισμό «Αιών», του οποίου προΐσταται ο συμπατριώτης μας κ. Μάριος Βαζαίος (ο οποίος είχε και τον συντονισμό της εκδήλωσης). Δυο βιβλία που αναδεικνύουν αφενός τη σπουδαιότητα της ιστορίας και των μνημείων της Νάξου και αφετέρου μας προκαλούν και προσκαλούν για τη μελέτη και αξιοποίησή τους και επιπλέον (μνημεία-ιστορία-τοπίο) είναι και σημαντικοί παράγοντες πάνω στους οποίους πρέπει να στηριχτεί σε σημαντικό βαθμό η προβολή και η πρόοδος και της σημερινής Νάξου.
Γιάννης Λογαράς