Αξιολόγηση στα σχολεία;

Αξιολόγηση στα σχολεία;

Ένα κατεξοχήν επίμαχο και επίκαιρο ζήτημα στο χώρο της δημόσιας εκπαίδευσης είναι αυτό της εφαρμογής –ή μη– των ήδη θεσπισμένων προβλέψεων σχετικά με την αξιολόγηση στις σχολικές μονάδες. Μετά την κατάργηση του θεσμού του Επιθεωρητή και την αντικατάστασή του από τον Σύμβουλο (Νόμος 1304/1982), και παρά τις διαδοχικές εισαγωγές συναφών νομοθετικών πλαισίων (Ν. 2525/1997, 2986/2002, 3848/2010), η αξιολόγηση παραμένει ουσιαστικά ανενεργή λόγω σφοδρών αντιδράσεων και ισχυρών αδρανειών. Το ερώτημα δεν απαντιέται μονολεκτικά: Αν δεν πληρούνται κάποιοι όροι είναι προτιμότερο το ΟΧΙ, υπό ορισμένες προϋποθέσεις είναι προτιμότερο το ΝΑΙ.
Από την μία πλευρά έχουν δίκιο όσοι αγωνιούν για το ποιος, ποιον, πώς και γιατί θα αξιολογήσει, δεδομένου ότι: 1. αναξιοκρατία και μεροληπτικότητα δύσκολα ξεπερνιούνται, 2. η αξιολόγηση, στο πνεύμα του κακώς εννοούμενου Επιθεωρητισμού, μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως εργαλείο πειθαρχικού ελέγχου και ενοχοποίησης των εκπαιδευτικών για όλα τα δεινά του συστήματος (με το στίγμα της ανεπάρκειας «παραπέμπονται σε επιμόρφωση» αντί τιμωρίας), 3. οι ανταγωνιστικές επιδιώξεις διαιρούν το εκπαιδευτικό προσωπικό.
Από την άλλη πλευρά, μεγάλη ζημιά προκαλεί η απουσία «κουλτούρας αξιολόγησης», που συμπυκνώνεται σε αποστροφές του τύπου: «Ωχ αδερφέ! Τι ψάχνεις να βρεις τώρα; Άστα να πάνε..», «Καλά είμαστε κι έτσι», «Μην θίγετε τα κακώς κείμενα!», «Άντε να τελειώνουμε (γιατί έχουμε κι άλλες δουλειές..)». Με αυτή την νοοτροπία όμως, τα σχολεία δεν δρομολογούν συστηματικά, στοχαστικά και με συνέπεια διαδικασίες συνεχούς βελτίωσης των όρων λειτουργίας τους. Αντίθετα, διαχειρίζονται διεκπεραιωτικά καταστάσεις, αναπαράγουν τα κατεστημένα αδιέξοδα και απαξιώνονται σταθερά στην εκτίμηση της κοινής γνώμης που τα παρακάμπτει, εύλογα, διά μέσου των φροντιστηρίων. Όταν οι μαθητές έρχονται μεν στο σχολείο, αλλά δεν πιστεύουν ότι εκεί θα μάθουν ή θα κερδίσουν κάτι το ουσιαστικό, μόνο περιμένουν το διάλειμμα, το κενό, το κόψιμο της πίτας, την εκδρομή, την γιορτή, τους σχολικούς αγώνες, την αργία ή την κατάληψη, τότε, η κατάσταση γίνεται κάποτε τρικυμιώδης.
[Στα κύματα επιπλέουν οι φελλοί (ημέτεροι και μη), κάνουν ρεσάλτο οι πειρατές και πνίγεται όποιος ζητάει το δίκιο του «με τον σταυρό στο χέρι». Ελλείψει Διεθνούς Δικαίου Θαλάσσης, τοπικά καπετανάτα λυμαίνονται τα πελάγη και ο σώζων εαυτόν σωθήτω!]
Και για να σοβαρευτούμε: Η με διαφάνεια αυτοαξιολόγηση του έργου της σχολικής μονάδας κατά τομείς (πόροι, κλίμα και σχέσεις μαθητών-προσωπικού-διεύθυνσης, συντονισμός δράσεων, αποφυγή απώλειας διδακτικών ωρών, αποτελέσματα όχι μόνο της φοίτησης και της επίδοσης, αλλά και της ατομικής-κοινωνικής ανάπτυξης των μαθητών) μπορεί να αξιοποιηθεί ως εργαλείο αυτοδιαχείρισης [Τι κάνουμε; Πού πάμε;] και βελτίωσης των όρων λειτουργίας, εάν οι εμπλεκόμενοι το επιθυμούν ειλικρινά, εάν το θεωρήσουν όχι ως πάρεργο, αλλά ως στρατηγική διασφάλισης των ίδιων από την απαξίωση του κόσμου και άλλους κινδύνους που ακολουθούν την αδυναμία ανταπόκρισης στις νέες προκλήσεις, στα αιτήματα των καιρών.

Παναγιώτης Γατσωτής, φιλόλογος του Λυκείου Νάξου