Αναδρομές

Έθιμα της Σαρακοστής
-Στο Κάστρο της Ποταμιάς υπήρχε παλαιότερα ένα ωραίο εκκλησάκι, που ο τρούλος του διακρινόταν λαμπερός από πολύ μακριά. Σήμερα έχει ερειπωθεί. Εκεί μαζεύονταν κάθε Κυριακή της Ορθοδοξίας προσκυνητές από όλα τα γύρω χωριά. Γινόταν πανηγυρική λειτουργία και λιτανεία. Ύστερα, οι προσκυνητές, χωρισμένοι σε ομάδες κατά χωριά, ρίχνονταν σε φαγοπότι και γλέντι με νηστίσιμα φαγητά, έως αργά τη νύκτα. Άφθονο κρασί έδιδε κέφι και λαϊκά όργανα, τσαμπούνες, τουμπάκια, σουραύλια έπαιζαν όλη μέρα, ενώ τα τουφέκια διαλαλούσαν στα πέρατα του νησιού το μεγάλο πανηγύρι.
-Στο Φιλώτι της Νάξου την Κυριακή της Ορθοδοξίας εκκλησιάζονται όλοι, μικροί και μεγάλοι. Είναι η πρώτη όπως τη λέγουν Κυριακή, που θα κρατηθεί σαν χρονικός σταθμός για να προσδιοριστούν γεγονότα. Στη μεγάλη λιτανεία που ακολουθεί προπορεύονται τα παιδιά του σχολείου κρατώντας μικρές εικόνες και ψάλουν ρυθμικά το «Κύριε ελέησον». Ακολουθούν οι άνδρες με τις εικόνες, μερικοί περιφέρουν και αυτές τις ζωγραφισμένες άγιες θύρες του ιερού, ιδροκοπώντας από το μεγάλο βάρος τους.
-Στη Χώρα της Νάξου την Κυριακή της Ορθοδοξίας συγκεντρώνονται στη Μητρόπολη οι εικόνες (μία από κάθε ένα από τα 45 εκκλησάκια της πόλεως). Μετά τη λειτουργία γίνεται μεγάλη λιτανεία, ιδιαίτερη ευλάβεια μεταφέρεται από το Μοναστήρι η εικόνα του Αγίου Χρυσοστόμου. Το έθιμο δίδει την ευκαιρία να θαυμάσει ο λαός και να προσκυνήσει τις ωραίες εικόνες που κρύβουν τα εκκλησάκια μας.
Από το μηνιαίο περιοδικό «Το νησιωτόπουλο», εκδιδόμενο από Διδασκαλικό Σύλλογο Νάξου, τ.3/Φεβρουάριος 1961, περ. β΄, σελ. 15

Οι παπάδες της Νάξου στα 1830
Ο Μητροπολίτης Πάρου-Νάξου Ιερόθεος έκανε τότε (8-02-1830) απογραφή των κληρικών και την απέστειλε στο Υπουργείο Θρησκείας την 20η Φεβρουαρίου 1830.
«Όπως διαπιστώνεται από τον παραπάνω κατάλογο, στη Νάξο υπήρχαν το 1830 107 ιερείς και ιερομόναχοι και στην Πάρο 52. Αν υπολογίσει κανείς το πλήθος των εκκλησιών στα δύο νησιά, αντιλαμβάνεται ότι ο αριθμός αυτός των ιερέων (159) δεν είναι υπερβολικός. Σήμερα (1995) ωστόσο στη Νάξο υπάρχουν μόνο 20 ιερείς. Εντύπωση προκαλούν οι διάφοροι τίτλοι, εκκλησιαστικά οφίκια των παπάδων, που θυμίζουν βυζαντινή εθιμοτυπία, που στη Μητρόπολη Παροναξίας διετηρείτο αυστηρά. Τέτοια εκκλησιαστικά οφίκια είναι: Οικονόμος, πρωτονοτάριος, σακελάριος, σκευοφύλαξ, χαρτοφύλαξ, σακελίων, πρωτοπαπάς, χωρεπίσκοπος, αρχιμανδρίτης, κανστρίσιος, ρεφερενδάριος, πριμικήριος, πρωτέκδικος και βουτιστής».
Ν. Κεφαλληνιάδης «Τέσσερα Ανέκδοτα έγγραφα». Από τον ΙΒ τόμο της Επετηρίδας της Εταιρίας Κυκλαδικών Μελετών σελ. 163-175

Διάφορα
Εις όλας τας Δημοτικάς και Αστυνομικάς Αρχάς του Νομού Κυκλάδων απεστάλη εγκύκλιος του Νομάρχου, αφορώσης την ενεργουμένην εν Αιγύπτω και ιδία εν Αλεξανδρεία σωματεμπορίαν των ως υπηρετριών μεταβαινουσών εκεί ελληνίδων παρθένων. Επίσης δε και την στατιστικήν την εις Αίγυπτον αποβίβασιν των Ελληνίδων κατά το παρελθόν έτος, εκ των 600 παρθένων διαφόρου εθνικότητος αι 550 εισί ελληνίδες και εκ των τουρκικών νήσων. Αι πλείσται των οποίων μετά παρέλευσιν χρονικού τινός διαστήματος από υπηρετρίας κατατάσσονται εις την τάξιν των ιεροδούλων εξαχρηούμεναι τελείως ένεκα πολλών και διαφόρων λόγων. Εκ της συνδυασμένης ενεργείας των ενταύθα αρχών και Προξένων και των διαφόρων εκκλησιαστικών αρχών εν Τουρκία θέλει βεβαίως προέλθει μέγα καλό επ’ ωφελεία των ατυχών πλασμάτων, υπάρχει δε ελπίς το κακόν τούτο να εκλείψη τελείως.
Εφ. «Αιγαίον», Α.Φ. 318/12-2-1909

Συντριβή ιστιοφόρου
Ως άλλη φθισιώσα νέα απερχομένη του νεανικού της ανθώνος προς τον τάφον, ούτω και το εις τον λιμένα μας ηγκηροβολημένον ξένον ιστιοφόρον, επαρεσύρετο υπό της μανίας των κυμάτων προς τους όπισθέν του βράχους ίνα κατασυντριβή όπερ και εγένετο, των ναυτικών μας μη δυνηθέντων όπως το διασώσωσι μέρα μεσημέρι, πως τούτο!
Εφ. «Αιγαίον», Α.Φ. 318/12-02-1909

Στατιστική της Επαρχίας μας του 1905
Καθ’ ‘ολον το παρελθόν έτος 1905 εν τω Δήμω Νάξου εγεννήθησαν 46 άτομα, εξ ών
τα 24 θήλεα. Απέθανον εν όλω 37 άτομα, εξ ών 19 θήλεα. Γάμοι δε εγένετο εν όλω 7.
Εφ. «Αιγαίον», Α.Φ. 201/22-01-1906