ΨΗΦΙΣΜΑ ΑΠΟ ΤΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ “ΝΗΣΙΩΤΙΚΕΣ ΤΑΥΤΟΤΗΤΕΣ” ΤΗΣ Γ.Γ.Α.Ν.Π. ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΒΑΣΗ ΣΤΟΝ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΧΩΡΟ ΤΗΣ ΠΑΛΑΙΟΠΟΛΗΣ ΑΝΔΡΟΥ

Απόφαση του ΣτΕ πριν από λίγες μέρες έκανε δεκτή αίτηση της «Εύπλοιας» «Ένωσης Πολιτών Σύρου

για το περιβάλλον και τον πολιτισμό» ακύρωσης της Υπουργικής απόφασης ΥΠΠΟ/ΓΔΑΚΠ/ΑΡΧ/Α1/Φ21/87663/4079/10.10.2006, που επέτρεπε εντός της ζώνης Α προστασίας του αρχαιολογικού χώρου της Παλαιόπολης Άνδρου τη διάνοιξη δρόμου από το Δήμο Άνδρου (τότε Επαρχείο), μήκους περίπου 100 μ., χωρίς καμία εκσκαφή, και στη συνέχεια εργοταξιακού δρόμου προς το χώρο της αγοράς της αρχαίας πόλης, για τις ανάγκες αποκλειστικά του έργου της ανασκαφής, της συντήρησης των αρχαιοτήτων και της προστασίας και της ανάδειξης του χώρου του πυρήνα της αρχαίας πόλης. Ο δρόμος μελλοντικά, με την ολοκλήρωση των παραπάνω εργασιών, θα αποτελούσε τον πεζόδρομο πρόσβασης των επισκεπτών.

Ο σημαντικός αυτός αρχαιολογικός  χώρος, όπου αποκαλύπτεται η αρχαία αγορά της Άνδρου με τη συστηματική  ανασκαφή του Πανεπιστημίου Αθηνών υπό τη διεύθυνση της καθ. κ. Λ. Παλαιοκρασσά και τη συμμετοχή μεταπτυχιακών και μεταδιδακτορικών φοιτητών, δεν διαθέτει οδό πρόσβασης, μόνο ένα δύσβατο στενό μονοπάτι που διέρχεται από ιδιωτικές εκτάσεις, με αποτέλεσμα να καθίσταται αδύνατη η συνέχιση της ανασκαφής της αρχαίας αγοράς και κυρίως η συντήρηση και ανάδειξη των αρχαιοτήτων που έχουν αποκαλυφθεί έως τώρα. Στην ανασκαφή αυτή, που πραγματοποιείται από το 1987, ενώ οι ζώνες προστασίας κηρύχθηκαν έντεκα χρόνια αργότερα, το 1998, έχουν επενδυθεί χρήματα του Ελληνικού Δημοσίου, της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ιδιωτικών φορέων (Σύλλογος Φίλων Ανασκαφής Παλαιόπολης, Ίδρυμα Δημητρίου και Λιλίκας Μωραϊτη). Kατά τη διάρκειά της έχουν εκπαιδευτεί πάνω από 300 φοιτητές, πολλοί από τους οποίους σήμερα στελεχώνουν την Αρχαιολογική Υπηρεσία και Ελληνικά Πανεπιστήμια. 

Η ακυρωθείσα Υπουργική απόφαση  εκδόθηκε ύστερα από ομόφωνη γνωμοδότηση  του Κεντρικού Αρχαιολογικού  Συμβουλίου, η οποία βασίστηκε  στο άρθρο 13, παρ. 2 του Νόμου 3028 (επιτρέπει  κτίσματα εντός ζώνης Α για την ανάδειξη και εξυπηρέτηση αρχαιολογικών χώρων) και στο πρακτικό αυτοψίας Επιτροπής από πέντε μέλη του ΚΑΣ (καθηγητών Πανεπιστημίων και στελεχών του Υπουργείου Πολιτισμού), οι οποίοι διαβεβαίωσαν το Συμβούλιο ότι δεν υπήρχε κίνδυνος καταστροφής αρχαιοτήτων από τη διάνοιξη του δρόμου. Η Επιτροπή αυτή έλαβε υπόψη την ιδιαίτερη σημασία του αρχαιολογικού χώρου, την αναγκαιότητα της συντήρησης των μνημείων και βεβαίως ανάλογες περιπτώσεις, όπου σύμφωνα με το παραπάνω άρθρο του Ν. 3028 έχουν ήδη κατασκευαστεί δρόμοι πρόσβασης προς αρχαιολογικούς χώρους εντός ζώνης Α προστασίας. Υπάρχουν επιπλέον και άλλες περιπτώσεις όπου έχει εγκριθεί η κατασκευή των δρόμων με Υπουργική Απόφαση και αναμένεται η διάνοιξή τους.

Η απόφαση του ΣτΕ έλαβε υπόψη της μόνο τις εκθέσεις των δύο Εφορειών Προϊστορικών-Κλασικών και Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Κυκλάδων και κυρίως την έκθεση της τότε υπεύθυνης αρχαιολόγου της ΚΑ΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων και όχι τη γνωμοδότηση του ΚΑΣ. Τα μνημεία που αναφέρονται στην έκθεση (ταφικοί περίβολοι, λουτρά, βασιλικές, οι ναοί των Εισοδίων, της Μεταμόρφωσης και του Ευαγγελισμού κλπ.) ασφαλώς είναι σημαντικά και πρέπει να διασωθούν και να αναδειχθούν και η επιδιωκόμενη πρόσβαση απέβλεπε ακριβώς σε αυτό και τα μνημεία δεν επρόκειτο με κανένα τρόπο να θιγούν από τον επίμαχο δρόμο, καθώς όχι μόνο δεν βρίσκονται στην πορεία του, αλλά ορισμένα από αυτά είναι σε απόσταση εκατοντάδων μέτρων. Σημειώνεται επίσης ότι υπάρχει και πρόσφατη θετική εισήγηση της ίδιας της ΚΑ΄ Εφορείας προς τη ΔΙΠΚΑ (κατά το 2012) που έκρινε ότι το έργο πρέπει να συνεχισθεί και η διάνοιξη πρόσβασης ήταν επιπλέον αναγκαία και για την ασφάλεια των φοιτητών και των εργαζομένων στην ανασκαφή.

Αντίθετα, συνέπεια της απόφασης του ΣτΕ που δεν επιτρέπει τη διάνοιξη πρόσβασης είναι ο σημαντικός χώρος του πυρήνα της αρχαίας πόλης, δηλαδή της αγοράς, όχι μόνον να χάσει κάθε δυνατότητα ανάδειξης, αλλά να μείνει δυσπρόσιτος και απομονωμένος στο κέντρο της ζώνης Α και καταδικασμένος στη βαθμιαία καταστροφή, παρά το γεγονός ότι ο Δήμος Άνδρου, γνωρίζοντας τη μεγάλη σημασία του χώρου για το νησί, έχει εντάξει το έργο στο πρόγραμμα της αναπτυξιακής του στρατηγικής. Επίσης, το τ. Υπουργείο Αιγαίου και νυν Υπουργείο Ναυτιλίας, Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής, αναγνωρίζοντας την ιδιαίτερη σημασία του χώρου αυτού, έχει εντάξει το έργο από το 1989 στα προγράμματα που χρηματοδοτεί, ένα εκ των οποίων και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με τελικό στόχο την ανάδειξη του χώρου.

Ως ενδιαφερόμενοι για τον πολιτισμό  μας και τα αρχαία διαμαρτυρόμαστε για την απόφαση του ΣτΕ, που ανατρέπει με τυποποιημένα κριτήρια και χωρίς γνώση όλων των παραμέτρων του θέματος όλα τα πιο πάνω και στερεί από τον αρχαιολογικό χώρο της Παλαιόπολης την ανάδειξη που δικαιούται, την «διευκόλυνση της πρόσβασης», την «επικοινωνία του με το κοινό» και την «ένταξή του στη σύγχρονη κοινωνική ζωή», όπως ορίζει ο Αρχαιολογικός Νόμος 3028 (άρθρο 3).

Κρίνουμε ότι η απουσία  πρόσβασης στον αρχαιολογικό χώρο είναι  άστοχη και άδικη για τις αρχαιότητες και την τοπική κοινωνία και ζητούμε να δοθεί η δυνατότητα ο χώρος της αγοράς της αρχαίας Άνδρου να αποδοθεί στο ευρύ κοινό και να επιτρέψει στους κατοίκους της Παλαιόπολης και ολόκληρης της Άνδρου να έχουν τα κατάλοιπα της πολιτιστικής τους κληρονομιάς και ταυτότητας ορατά και επισκέψιμα.